Gűnther Kumkar, architekt z Hanoweru, który był konrmowany w kościele mariackim, odwiedził w roku 1986 swoje rodzinne miasto i ujrzał kościół mariacki po raz pierwszy od czasu jego zniszczenia. Był zaskoczony stabilnym stanem całej substancji, co nasunęło mu myśl odbudowy kościoła. Znalazł się też partner - chojeński proboszcz, ks.prałat Antoni Chodakowski.

Również wśród dawnych mieszkańców Chojny (Königsberg) projekt odbudowy kościoła znalazł duży oddźwięk. Potem dołączyło wielu innych sprzymierzeńców, którzy interesowali się tą późnogotycką budowlą, zachwycając się możliwością działania w ramach wspólnego polsko-niemieckiego projektu. Już w 1988 r. przyjechała do Chojny grupa młodzieży z Hanoweru, aby przez okres jednego tygodnia wspólnie z młodzieżą chojeńską uprzątnąć gruz i znajdujące się w ruinie zarośla oraz zabezpieczyć materiał, który mógłby być jeszcze wykorzystany.

Z grona dawnych mieszkańców Chojny (Königsberg) oraz innych zainteresowanych osób powstało „Stowarzyszenie Wspierania Odbudowy Kościoła Mariackiego w Chojnie“ z siedzibą w Hanowerze. Stowarzyszenie to zostało następnie członkiem polsko-niemieckiej „Fundacji Kościół Mariacki“. W statucie zapisano następujące cele:

• odbudowa zniszczonego w wyniku działań wojennych kościoła mariackiego w Chojnie jako europejskiego zabytku,
• możliwość dysponowania obiektem jako miejscem spotkań ludzi obu stron Odry niezależni od narodowości i języka,
• dysponowanie obiektem na cele kulturalne i artystyczne dla propagowania europejskiego dorobku kulturowego,
• stworzenie możliwości działania dla polsko-niemieckiej akademii młodzieżowej „Budowa Mostu - Brűckenschlag” z siedzibą w Chojnie,
• dysponowanie obiektem jako miejscem do w duchu ekumenicznym dla wspólnot kościoła katolickiego, ewangelickiego i innyc wyznań,
• pogłębianie kontaktów między narodem polskim i niemieckim w duchu dobrego sąsiedztwa

ODBUDOWA 1991–1997

W lutym 1994 r. „Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej” w Warszawie i Bonn przyznała pierwszą znaczącą dotację w wysokości 1 miliona DM z przeznaczeniem na odbudowę kościoła mariackiego. Warunkiem było założenie w Chojnie polskoniemieckiej „Fundacji Kościół Mariacki” Fudundatorami zostali :

• Miasto Chojna
• Paraa Rzymsko-Katolicka p.w. św. Trójcy w Chojnie
• Archidiecezja Szczecińsko-Kamieńska
• Miasto Bad Freienwalde
• Paraa Ewangelicka Hanower-Wettbergen
• Stowarzyszenie Wspierania Odbudowy Kościoła Mariackiego w Hanowerze

Dalsze środki nansowe pochodziły od: Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Szczecinie, Funduszu Kościelnego w Warszawie, Archidiecezji Szczecińsko-Kamieńskiej. Parai św. Trójcy w Chojnie, Urzędu Miasta i Gminy w Chojnie oraz Stowarzyszenia z Hanoweru. Prace projektowe powierzono szczecińskiemu architektowi - mgr Maciejowi Płotkowiakowi. Funkcję „spiritus rector” pełnił na miejscu ks. prałat Antoni Chodakowski.

Dzięki poparciu władz miejskich oraz instytucji kościelnych można było już w roku 1991 rozpocząć odbudowę poprzez dokonanie dokładnych obmiarów i zabezpieczenie ścian. Stowarzyszenie z Hanoweru zakupiło drewno na rusztowanie. Już podczas IV ekumenicznego nabożeństwa ruina pokazała nowe oblicze.

RENOWACJA DO ROKU 1998

Jednakże kościół został zamknięty dla zwiedzających, ponieważ na wieży pękła stalowa obręcz, a sama wieża przechylała się niebezpiecznie w kierunku wschodnim. Aby zabezpieczyć wieżę, trzeba było wzmocnić kruszący się ceglany rdzeń gorsetem z belek żelbetonowych. Prace te zostały przeprowadzone w latach 1998-99, dzięki ponownej pomocy nansowej za strony „Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej”.

W listopadzie 1997 roku śmierć przerwała działania Günthera Kumkara, a jego obowiązki po stronie niemieckiej przejął Peter Helbich. Dla upamiętnienia prac Günthera Kumkara ufundowano w 1998 roku drzwi z brązu i zamontowano je na północnej stronie kościoła, na których przedstawiono chrystianizację Pomorza, wprowadzenie reformacji w Nowej Marchii oraz poszczególne elementy odbudowy kościoła mariackiego. Nad wszystkim roztacza swój płaszcz ochronny Maryja, jako patronka Chojny, którą symbolizuje miedzioryt Caspara Meriana z 1652 roku. Projektantem i wykonawcą dawnej „bramy śmierci” był krakowski rzeźbiarz prof. Czesław Dźwigaj.

W 2000 roku przy pomocy środków nansowych Republiki Federalnej Niemiec można było z funduszu „Pełnomocnika ds. Kultury i Mediów” rozpocząć restaurowanie wieży. Na ziemi wykonano ze stali iglicę o wysokości 19,5 m i pokryto ją blachą miedzianą, Cztery dni przed Bożym Narodzeniem 2000 roku ustawiono ją na korpusie wieży, przy pomocy 140-metrowego dźwigu. Wieża kościoła mariackiego w Chojnie, mająca obecnie 98,29 m wysokości, jest jedną z sześciu najwyższych wież w Polsce. W latach 2001-2002 pozostała część wieży ma być pokryta blachą miedzianą, dzięki czemu jej wygląd będzie zbliżony do projektu Stülera z 1859 roku. W ślad za tym powinny iść dalsze prace związane z odnowieniem i zabezpieczeniem dolnej części wieży.

Na IX nabożeństwo ekumeniczne w roku 1997 skończone były następujące prace budowlane w kościele:

• dziewięć nowych larów żelbetonowych,
• konstrukcja dachowa 40 metrowej wysokości,
• pokrycie olbrzymiego dachu dachówką ceramiczną,
• naprawa i oszklenie wszystkich okien,
• naprawa wszystkich ścian wraz ze wspaniałymi dekoracjami.

KAPLICA MARYJNA: RENOWACJA

Równolegle do prac związanych z odbudową wieży, prowadzone były prace konserwatorskie nad odnowieniem tzw. kaplicy maryjnej – pierwszej zakrystii. Prace były nansowane przez stronę niemiecką z prywatnych darowizn. Pomieszczenie jest miejscem spotkań oraz służy jako salka koncertowa. Prace zostały zakończone w 2002 roku.